Een eerbetoon aan de verbeelding
Choreograaf Marc Vanrunxt over zijn nieuwe solo ‘Unspeakable’
Al tien jaar rijpt het plan voor samenwerking, onlangs kwamen de ideeën op een rijtje, en nu is ook het stuk er: Unspeakable, een solo van choreograaf Marc Vanrunxt voor de Brussels-Amerikaanse danseres Kitty Kortes Lynch. Artistiek zit het mystiek getinte werk van Vanrunxt sinds enkele jaren terug in de lift, waar talrijke samenwerkingen met andere kunstenaars niet vreemd aan zijn. Intussen blijven dezelfde inspiratiebronnen opduiken: muziek van minimalist Morton Feldman, of de symbolistische portretschilderijen Ferdinand Khnopff.
“Al die referenties versmelten uiteraard in ons werk, het publiek hoeft die niet per se te kennen,” vertelt Vanrunxt. “Ook al is het onmogelijk, het idee om referentieloos of zo blanco mogelijk te gaan kijken, vind ik spannend. We proberen ook een heel open, neutrale scène te creëren in Unspeakable, zodat die openheid tot verwachting kan leiden. Ik heb het nog niet eens over interpretatieruimte, maar over de kracht van het suggestieve, van het openhouden van alle mogelijkheden, ook al maak je voortdurend keuzes.”
U zondert het werk af van het creatieproces en een alledaagse context. Is dat een manier om de transformatie tot schoonheid te vrijwaren?
Vanrunxt: “Transformatie is inderdaad een sleutelwoord, dat ook terugkomt in het spiritualistische werk van wetenschapper Matthew Fox dat we hebben gebruikt. Hij schrijft over manieren van concentratie, die de structuur van de voorstelling schragen. Het eren van onze verbeelding en deze tot werkelijkheid maken, dat is ons streefdoel. Hoe je vanuit niets tot iets concreets komt. Begrippen als ontzag, verwondering, loslaten, leegmaken en gedaanteverwisseling haalden we uit het boek om ze te transformeren in de choreografie en het ruimtegebruik. Ook in de minimale scenografie van Koenraad Dedobbeleer, een vervreemdende plastic ruimte waarin het contrast tussen abstractie en contact met de buitenwereld aan de orde is.”
Met die rol voor de verbeelding lijkt u op een sterk mentale werkelijkheid te doelen?
Vanrunxt: “Daar reken ik heel erg op. De choreografie is als een herinnering of echo van iets wat bekend lijkt, ze zoekt een balans tussen het gevoel van herkenning en het gevoel van ontdekking. Het gaat ook over het verglijden en het ongrijpbare van de tijd. Simpelweg omdat je door de spokende muziek van Morton Feldman je gevoel van tijd kwijtraakt op een bepaald moment. Ik noem de opera Neither onmogelijke muziek, omdat het moeilijk is er structuur in aan te brengen. In Antimaterie (1999) werkte ik reeds met hetzelfde stuk, maar nu kan ik er al brutaler mee omgaan. Mijn beluistering is totaal anders, in plaats van de energie tracht ik nu de verstilling ervan te grijpen. En de tekst is belangrijker geworden, de titel Unspeakable komt overigens uit het libretto.”
Uw oeuvre lijkt wel een archief, waarin kunstenaars als Feldman en Khnopff geregeld terugkeren, maar in een ander verband.
Vanrunxt: “Inderdaad. Ook de Amerikaanse kunstenaar Elsworth Kelly, die geometrische kleurvlakken schildert. Daar blijf ik kracht uit halen. Kelly is ondertussen tachtig en schildert nog steeds die kleurvlakken, maar altijd gesofistikeerder en mooier. In dans zit je in een andere versnelling dan beeldende kunst, je wordt verondersteld nooit twee keer hetzelfde te doen. Ik wil daarentegen mijn eigen behoeftes volgen en bepaalde elementen verder uitdiepen, op een andere manier beluisteren, bepaalde elementen naast elkaar leggen in kracht en betekenis. Het gaat om het ontdekken en creëren van nieuwe verbanden. Dat is uiteraard heel fictief, tijdelijk en subjectief.”
De laatste jaren heeft u ook veel met andere kunstenaars samengewerkt binnen uw eigen werk, wat is het belang daarvan?
Vanrunxt: “In Most recent was dat ook een thema, net zoals de confrontatie van verschillende generaties. Ik zag het als een ontmoeting, maar wel binnen een kader dat ik zelf aanbood. Niet dat ik controle wil houden als dusdanig, maar een houding van ‘pak maar, doe maar op’ kan ik niet hanteren. Het is een ontmoeting, maar wel binnen mijn universum, mijn omgang met materie, mensen, muziek enzovoort. Ik merk dat het resultaat het sterkst is als alle ideeën gecentraliseerd worden, als ze vanuit één oorsprong voortkomen en we elkaar zo goed mogelijk verstaan. Anders gaan licht- en kostuumontwerper, regisseur en choreograaf allemaal een andere kant op. Ik geloof dat alles tezamen één lichaam moet vormen.”
Unspeakable is een nieuw stuk in een lange reeks ‘solo’s voor sterke vrouwen’. Hoe is die reeks ontstaan?
Vanrunxt: “Daar schuilt geen strategie of bedoeling achter, het is iets wat me blijkbaar achtervolgt. De meeste solo’s, bijvoorbeeld voor Eva Rodenburg of Marie De Corte, kwamen op hun vraag tot stand. Zo ook met Kitty, maar het duurde lang voor ik een goed kader had, mijn ideeën komen namelijk niet tijdens het werk in de studio. Ondertussen heb ik overigens weer een solo gemaakt voor Suzanne Grooten, een samenwerking met Champ d’Action die als Last pieces in première gaat in het voorjaar. Weer op muziek van Feldman. Die reeks was dus niet zozeer een plan, maar misschien wijst het op een affiniteit die meer vrouwelijke dansers aanspreekt dan mannelijke. Of werkt mijn verbeelding meer in die regionen, ik weet het niet. Ik zit daar niet zo over te denken, misschien wordt het wel eens tijd naar mannen op zoek te gaan. Maar ik zeg het, ik ben niet op zoek gegaan, die vrouwen zijn naar mij gekomen.”