sarma

Een half jaar na de creatie in presenteerden Meg Stuart en haar gezelschap Damaged Goods het nieuwe groepsstuk Visitors Only voor het eerst in ons land. De residentie van de choreografe in Schauspielhaus Zürich leidde tot een serieuze schaalvergroting van haar werk en een aanknoping bij de Duitse theatertraditie. Het beklijvende ‘Visitors Only’ toont dat de subtiliteit en diepgang er geenszins onder lijden: in een trip van ruim twee uur wordt onze ervaringswereld scherp geanalyseerd.

Op celloklanken en luide brokken noise staat een groep mensen in regenjassen in het halfduister te trillen en te huppen. Als vreemde wezens die net geland zijn verkennen ze beetje bij beetje de wereld rondom. Scenografe Anna Viebrock creëerde een levensgroot huis in vervallen staat, met acht kamers op twee verdiepingen. Via grote uitsparingen kun je de ronddwalende performers volgen, al fragmenteert de constructie je kijkersperspectief ook in sterke mate. Er zijn voortdurend dingen die je ontglippen, en dat sluit aan bij de toestand waarin de performers verkeren: ze krijgen maar geen vat op de werkelijkheid.

Er wordt een soort groepsfoto samengesteld: twee schooljongens in korte broek, een matroos, een cowboy, een vrouw in een Oosterse jurk. Ze doen hard hun best om in het plaatje te passen, staan minutenlang stil, zoeken traag toenadering. Eerder dan karakters zijn het verschijningen, lege beelden, poppetjes haast. Ze worden geleid door kleine tics en gedragsstoornissen, door krachten buiten henzelf.

Het geheel versplintert in talrijke solo’s die verspreid zijn over de acht ruimtes. Alle performers lijken bezeten, ze zijn als lichamelijke containers waarin uiteenlopende gemoedstoestanden, fantasieën en dromen passeren. Er zijn bizarre confrontaties met indringers, spoken en paranoia. Twee performers lopen dwangmatig cirkels en lijnen. Een koelkast wordt af- en aangesleept, fungeert als verschansing of als hobbelpaard. Iemand gaat op de loop voor reusachtige projecties van koffiekoppen die rond zweven. Soms zijn die momenten knotsgek, dan weer bevreemdend, steeds blinken ze uit in talrijke visuele details.

Na hun omzwervingen komen de schizofrene figuren op een feestje terecht, een herkenbare sociale choreografie. In onvervalste slapstickstijl lopen ze langs elkaar door, slagen er niet in een hand te geven: ondanks het bekende rollenspel wil de communicatie maar niet lukken. Er zitten te veel codes in de weg, maar ook te veel gedachten, te veel private percepties. Die lijken ook tastbaar te worden in de vloeibare ruimte tussen de performers.

Je kijkt naar een grote caleidoscoop waarin elk detail leesbaar lijkt, terwijl de betekenis ervan ontsnapt, er gaapt een leegte achter. Talrijke werkelijkheidsniveaus vervloeien in elkaar: waarnemingen, dromen, hallucinaties, herinneringen, trauma’s. Een doorgedreven choreografische behandeling en de live uitgevoerde muziek van Paul Lemp onderstrepen het gevoel dat al die waarnemingen en mentale beelden uitwisselbaar zijn, wat de identiteitscrisis van de performers enkel vergroot. Uiteindelijk wordt die situatie ook omgekeerd in een lange scène waarin de performers rondjes draaien: in deze trance wordt de desoriëntatie gedreven door verlangen en sublimeert ze.

De disparate wereld die zich ontvouwt is tegelijkertijd vreemd en vertrouwd, wat haar zo beklemmend maakt. Om visuele redenen is de afstand tot het podium erg groot, en toch is Visitors Only heel nabij. De voorstelling gaat over onze belevingswereld, met zijn fraaie en meer unheimliche kanten: ze speelt zich voor een goed deel in je eigen hoofd af, en daar spookt het dat het een lieve lust is. Op spitse en avontuurlijke manier laden Meg Stuart en Damaged Goods ons mentale theater op met hun bevreemdende beelden en waarnemingen. Ze leggen de lat hoog bij de aanvang van dit theaterseizoen.