Bijtende burleske met Boris Vian als aangever
BRUSSEL -- Het vieruurtje van Los cojones del toro, een groepje rond Arnaud Jacobs, brengt een hier bijna vergeten teatergenre aan de orde. Alle gebrek aan nuance en spelraffinement ten spijt, is dit een mooi staaltje van onversneden politiek-satirisch teater.
Teater in Vlaanderen wil na de exuberante experimenten van de jaren '70 en '80 al wel eens verdrinken in introspektie en subtiliteit. Dat is iets waaraan de jonge generatie duidelijk geen boodschap heeft. Dat blijkt zowel uit de baldadigheid van de groepsnamen als uit de vaak chaotische speelstijl van gezelschapjes die de laatste jaren opdoken.
Wat heb je nodig voor "rough theatre" zoals Los cojones dat brengen? Op veel speeldrift na, zo goed als niets. Een liefst rokerige, overvolle ruimte met van her en der aangesleept meubilair en oude kledingsstukken volstaan. Er gaat van alles verkeerd, maar een kniesoor die daar op let als er flink tegen de schenen van de gevestigde orde wordt gestampt en hard en uitbundig wordt gelachen.
Peter Brooks grote voorbeeld van dit soort teater is Brecht, Los cojones gingen hun inspiratie zoeken bij Boris Vian. Dat geeft een avond met weinig vervreemdingseffekten, weinig politieke doctrine, maar des te meer ongezouten satire en sarkasme. Vian richtte zijn pijlen vooral op het Franse establishment van rond de Tweede Wereldoorlog, maar je hebt niet veel verbeelding nodig om in deze voorstelling de parallellen met de hedendaagse "groten der aarde" te zien.
Arnaud Jacobs en Peter Vandenbempt maakten voor deze voorstelling een kollage van drie stukken van Vian, Le gouter des généraux, Tête de Méduse en Le dernier des métiers. Dat resulteert in een vlammend anti-oorlogsmanifest. Hoofdfiguur is generaal Wilson Audubon de la Pétardière Frenoillou. Bernard Van Ecghem, vooral bij Het Bordes aktief, spreidt in zijn interpretatie een onverwacht talent als komiek tentoon. Audubon is een moederskindje, dat voor de buitenwereld gewichtig militair speelt. Tenminste, zolang er maar geen problemen zijn.
Farce
Zijn gezapig bestaan wordt verstoord door voorzitter Plantin. Die vindt op grond van een nonsensikale redenering over evenwichten in de ekonomie dat een oorlog onvermijdelijk is.
In overleg met Russen, Chinezen en Amerikanen vindt men Algerije en -- waarom niet -- heel Noord-Afrika wel een geschikte vijand. Monseigneur Tape-cul zegt de steun van de kerk toe, zolang Frankrijk maar wint. Tijdens een vieruurtje met zijn generale staf bedisselt Audubon alles met zijn generaals, terwijl hij in het geniep (moeder mag het niet weten) aan de anijslikeur zit.
Het verdere verloop van het verhaal is al even nonsensikaal als dit begin. De oorlog wordt gestart als uitkomst van een ingewikkeld, door niemand nog begrepen kluwen van financiële en politieke belangen. Deze hele waanzin wordt slechts op een moment door de werkelijkheid doorsneden: op een klein tv-toestel zien we enkele soldaten in loopgraven, met een uitdrukking van oneindig lijden in hun ogen. Maar omdat de protagonisten van dit stuk bij het lijden nooit stilstaan, verdwijnt dit beeld weer zo snel als het gekomen is.
Arnaud Jacobs, de moeder van de generaal, is spelverdeler in dit stuk. De akteurs staan er de hele tijd bij als etalagepoppen die plots beginnen te spreken als ze daartoe worden opgeroepen door deze moeder. Dat marionettenkarakter wordt nog onderstreept door hun potsierlijke kostuums en vermommingen.
De aktie wordt onderbroken door flash-backs of momenten waarin we de "gedachten" van de protagonisten kunnen lezen. Het muziekcombo Tristan brengt tussendoor ook liedjes, van Boris Vian zelf, of door zijn werk geïnspireerd. Het geheel krijgt daardoor de sfeer van een burlesk underground-kabaret.
Erg fijnzinnig is het dus niet altijd en de akteerprestaties zijn nogal wisselvallig van kwaliteit. Maar dat neemt niet weg dat dit stuk heel juist de sfeer van Vians werk treft. En wat meer is, dit pamflet tegen domheid, racisme, oorlog en profitariaat is onmogelijk verkeerd te verstaan.
"Het vieruurtje" van Los Cojones del Toro en Tristan nog in Limelight Kortrijk, Nieuwpoortteater Gent, Monty Antwerpen (optie), Netwerk Aalst, De Werf Brugge, De Velinx Tongeren, Stuc Leuven en Beursschouwburg Brussel.