sarma

LEUVEN -- Goldberg Variations, een improvizatie op Bachs muziek in de uitvoering van Glenn Gould, is een van de performances die Paxton sinds 1983 met de regelmaat van de klok hernam, in steeds nieuwe varianten. De muziek is bijna een deel van de man zelf geworden. Blijft van de betovering van die live-performance wel iets overeind, als je er een video van maakt?

Het antwoord is ja, een hoe! Misschien iztten de extreme vertrouwdheid van de danser met de muziek en de buitengewone lange opname duur -- 15 uur opnames voor een eindresultaat van 2 maal 30 miniuten -- er wel voor iets tussen dat Walter Verdins video de aura van Paxton niet aantast. Los van de inzet van de danser is de belangrijkste verklaring voor het ontegensprekelijk plezier dat je aan de video beleeft zeker: hard labeur van videast Verdin.

Verdin heeft zich niet tevreden gesteld met het neerpoten van enkele camera's in de Felix-Meritis-concertzaal in Amsterdam. Deze ovale zaal, met een baldakijn op een kant, eenvoudige boogdeuren op regelmatige afstand in de muren en hoge ramen boven elke deur, speelt een sleutelrol in de video.

Niet alleen omdat ze qua sfeer wonderwel past bij die muziek. Door de soms verbluffende montage van beelden van de zaal tussen en over de dansbeelden heen, maakt Verdin een essentieel element van Paxtons werk -- de intieme omgang met de ruimte -- pertinent zichtbaar. Niet door de teatrale totaalblik na te bootsen in zijn beelden. Langs die weg kan je onmogelijk de levende ruimte-ervaring in één video vatten, het ziet er altijd minder uit dan in het echt. Verdin neemt juist een radikaal subjektief standpunt in, de camera is als een rondzwevend oog, het blijft haperen aan, of zwelgt in partiële indrukken.

Na de video weet je eigenlijk niet heel precies hoe de zaal er nu echt uitziet, maar er is een vertrouwdheid ontstaan. Zoals vaak met vertrouwde ruimtes weet je intuïtief wel hoe de dimensies en de werking ervan zijn, maar de indruk is te complex om een beknopte en precieze omschrijving te geven. De camera is hier ten dele in de plaats getreden van de danser, en is er ten dele ook de tegenspeler van. In het beeld ontstaat een ekwivalent voor de ruimtegewaarwording die Paxton zo indringend kan overbrengen.

Manipulatie

In 1983 zei Steve Paxton mij in een gesprek dat het voor een danser biezonder moeilijk is om voor een video-camera te dansen. Het verhoogde zelfbewustzijn dat dan ontstaat onderdrukt maar al te gemakkelijk alle kleine, onbewuste gebaren en bewegingen die de dans kleur geven, zoals plukken aan een baard of knipperen met de ogen. Slechts heel zelden slaagt een danser erin de camera te vergeten.

Bijna geen opname van Paxtons bewegingen is in de video van Verdin onbewerkt gebleven. Tot het uiterste is er gezocht naar middelen, eigen aan het medium, om de levende ervaring een ekwivalent te geven. Soms gaat het om bijna onmerkbare ingrepen, de manipulatie van geluid, van lichtsterkte en kleurintensiteit, nauwelijks merkbare versnellingen of vertragingen van het beeld.

Soms is de montage zeer nadrukkelijk aanwezig, en dat blijkt altijd weer zeer funktioneel. Een heel mooi voorbeeld daarvan vind je in het eerste deel. Vanuit een camerastandpunt zie je fragmenten van verschillende uitvoeringen op een muzikale variatie.

De uitvoeringen zijn erg gelijkend, maar in de montage staat Paxton nu eens dichter, dan weer verder van de muur. Hij groeit en krimpt ogenschijnlijk plots, in een vloeiende beweging. De impact die de aanwezigheid van de muur heeft op de manier waarop je de beweging waarneemt, wordt daardoor verhelderd. Om dat soort dingen draait het in dit werk.

Het is maar een voorbeeld, je zou tientallen prachtige transkripties van de dans naar video kunnen opnoemen. Een oplossing: zelf gaan kijken.

De video's zijn op groot scherm te zien in deSingel in Antwerpen, in het kader van Antwerpen 93 op vrijdag, zaterdag en zondag om 20u.